Wprowadzenie:
Polska jest krajem z niewielkimi
tradycjami narkomanii. Można
przyjąć, że zjawisko to zaczęło się rozprzestrzeniać od drugiej
połowy lat 60. Lawinowy rozwój narkomani nastąpił w okresie przemian
ustrojowych to jest po 1990 roku. Należy zwrócić uwagę, że na małe
przygotowanie władz państwowych, społeczeństwa ( w tym rodziców,
wychowawców i nauczycieli ) do przeciwstawienie się zjawisku
narkomanii. Brak tradycji profilaktycznych oraz lęk przed samym
problemem spowodował, że właściwe informacje nie dotarły do
młodzieży . Skutki tej sytuacji odczuwamy i w chwili obecnej. Tak więc
w pełni zasadnym jest stosowanie szeroko rozumianej edukacji
profilaktycznej dzieci i młodzieży.
Podstawowa terminologia:
Zgodnie z definicją zawartą w art. 6
Ustawy z dnia 24 kwietnia 1997roku o przeciwdziałaniu narkomanii -
narkomania to stałe lub okresowe przyjmowanie w celach
niemedycznych środków odurzających lub psychotropowych albo środków
zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od
nich.
Mianem środka odurzającego lub psychotropowego określa się każdą
substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca
na
ośrodkowy układ nerwowy. Środkiem zastępczym jest natomiast każda
substancja, która może być stosowana zamiast lub w takich samych
celach niemedycznych jak środki odurzające.
Narkotyk – to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego,
której przyjęcie przez istotę żywą powoduje zdegenerowanie
przynajmniej jednej czynności organizmu.
Środki odurzające powodujące uzależnienie mogą wywoływać u człowieka
stan, w którym konieczne jest ciągłe lub okresowe ich stosowanie.
Konieczność ta wynika z oczekiwania uzyskania przyjemnych efektów lub
uniknięcia przykrych objawów braku środka w organizmie . Ten stan
nazywamy zależnością psychiczną.
Innym rodzajem zależności powodującej popadanie w nałóg, jest
zależność fizyczna. Jest to patologiczny stan wywołany niektórymi
lekami i narkotykami, któremu towarzyszą objawy, zwane zespołem
abstynencji lub odstawienia. Pojawiają się one w wyniku przerwania
stosowania środka, lub zmniejszenia dawki. Charakterystyczne objawy to
: dreszcze , uczucie zimna, „gęsia skórka”, ziewanie, kichanie, kaszel,
czkawka, uczucie gorąca z poceniem, łzawienie, ślinienie, biegunka,
ból brzucha, wymioty, niepokój psychoruchowy, bóle mięśniowe w postaci
darcia , rwania i palenia, obniżenie ciepłoty ciała przyśpieszenie
oddychania, lęki i niepokój wewnętrzny, nudności, bóle głowy i serca,
uczucie ociężałości i depresji. Objawy abstynencji noszą nazwę
objawów głodu narkotycznego.
Tolerancja
– to odporność jaką osiągnął organizm w przyjmowaniu danego narkotyku, w
wyniku czego dla uzyskania pożądanego efektu zachodzi konieczność
zwiększania dawki.
Przedawkowanie – to stan ostrego zatrucia organizmu wywołany
środkami odurzającymi , psychotropowymi , lub środkami zastępczymi.
Przyczyny inicjacji narkotykowej:
Jest wiele przyczyn zainteresowania się przez młodzież substancjami
narkotycznymi . Sytuacja ta na związek z pojawieniem się zaburzeń
wynikających z:
Ø
problemów wieku dorastania - bunt przeciw dorosłym, nie godzenie się
z zakazami i ograniczeniami, dążenie
do niezależności, chęć zaspokojenia ciekawości,
Ø
nawiązania negatywnych kontaktów koleżeńskich - chęć bycia w grupie
rodzi konieczność dopasowania się do niej za wszelką cenę,
Ø
tempo życia - związane jest z narastającą presją , oczekiwania rodziców,
wymogi szkolne, zdarza się , że przerastają możliwości dziecka, które nie
wytrzymuje tempa i sięga po narkotyki wspomagające aktywność lub
wyłamuje się i wybiera świat narkotyków jako bardziej atrakcyjny i wolny
od problemów.
W
życiu młodych ludzi mają miejsce sytuacje i okoliczności sprzyjające
inicjacji narkotykowej należą do nich :
Ø
dyskoteki , prywatki i ogniska,
Ø
wagary szkolne,
Ø
ucieczki z domu tak zwane giganty,
Ø
wyjazdy wakacyjne w towarzystwie rówieśników,
Ø
powielanie zachowań starszego rodzeństwa,
Ø
związanie się z partnerem zażywającym narkotyki.
Najczęściej po narkotyki sięga
młodzież z zamożnych rodzin, oraz
ze
środowisk tak zwanych patologicznych, gdzie normą jest picie alkoholu,
popełnianie przestępstw.
Podział substancji odurzających i psychotropowych ze względu
na
sposób działania na centralny układ nerwowy człowieka
/podział najbardziej obiektywny i aktualnie uznany/:
Sposób oddziaływania substancji
na CUN
|
Substancje należące
do danej grupy |
Substancje działające opóźniająco
na CUN - zwane depresorami lub psychpoleptylkami
|
v
opium i jego pochodne, morfinę i heroinę
v
syntetyki z morfiny - zwane morfinami
syntetycznymi
v
barbiturany - leki na bazie kwasu barbiturowego
v
leki uspakajające i hipnotyczne |
Środki pobudzające CUN |
v
liście krzewu kokainowego i kokainę
v
crack - odmiana kokainy
v
khat
v
amfetaminy
v
różne substancje i leki psychotropowe
|
Substancje wywołujące zaburzenia w CUN |
v
konopie indyjskie i otrzymane z nich produkty, marihuana, haszysz i
olej haszyszowy
v
LSD 25
v
psylocybina zawarta w grzybach halucynogennych
v
środki wziewne , kleje, rozpuszczalniki, paliwa
i gazy
|
Podstawowe informacje dotyczące pochodzenia
wybranych /najpopularniejszych/ narkotyków:
Nazwa narkotyku |
Podstawowe - ogólne informacje dot. substancji |
Podstawowe informacje
dot. formy w której substancja występuje
w nielegalnej sprzedaży
|
Opium |
ü
surowiec do produkcji użytecznych leków
ü
jest to wysuszony sok mleczny niedojrzałych makówek maku lekarskiego
ü
zawiera ok. 25 alkaloidów /substancji czynnych narkotycznie/
ü
jest substancją pochodzenia naturalnego
ü
uzależnia fizycznie
i psychicznie
|
ü
brązowo - brunatne bochenki, kulki |
Morfina |
ü
jest głównym alkaloidem pochodzącym z opium
ü
substancja półsyntetyczna
ü
szeroko stosowana medycynie
ü
uzależnia fizycznie
i psychicznie
|
ü
biały proszek
ü
pigułki
ü
stan płynny
ü
ampułki |
Heroina |
ü
jest produktem półsyntetycznym
naukowo zwana diacetylomorfiną
ü
/początkowo - koniec XIXw stosowana w medycynie
do leczenia morfinistów/
ü
jeden z popularniejszych narkotyków w Polsce
i na świecie
ü
gwałtownie uzależnia psychicznie i fizycznie
ü
występuje tolerancja na przyjmowany środek
/zwiększanie dawki dla wywołania pożądanego efektu/
|
ü
biały, beżowy
lub lekko różowy proszek |
Kokaina zwana potocznie „śniegiem” |
ü
otrzymywana w drodze procesu chemicznego
tj. ekstrakcji z liści krzewu kokainowego
ü
jest narkotykiem traktowanym jako ekskluzywny z uwagi
na cenę
ü
w Polsce nie jest produkowana
|
ü
biały, krystaliczny proszek |
Amfetamina /zwana potocznie amfą, spidem, prochem/
|
ü
jest produktem syntetycznym
ü
produkowana w Polsce
na dużą skalę
ü
uzależnia psychicznie |
ü
biały lub beżowy proszek
ü
tabletki
ü
kapsułki |
Ecstazy /potocznie zwana pigułą, eską, Ufo, Love, Superman/
|
ü
jest pochodną amfetaminy
/zwana pigułką miłości/
|
ü
białe lub kolorowe pastylki
z wytłoczonymi wzorkami
ü
proszek
ü
kapsułki |
LSD -25 (potocznie zwana kwasem, papierkiem,
kryształkiem
|
ü
substancja syntetyczna
ü
alkaloid należący
do środków psychomimetycznych |
ü
maleńkie bibułki
z nadrukami „piktogramami”
ü
kolorowe „kamyki” do zapalniczek
ü
tabletki
ü
kapsułki |
Marihuana ( zwana potocznie zielem, dżointem, marychą) |
ü
środek pochodzenia naturalnego
ü
część kwiato- i owoconośna krzewu konopi indyjskiej
ü
popularna w Polsce
ü
może występować na rynku jako tzw. „skun” – będący niezwykle
mocną odmianą konopi uprawianej
w specjalnych warunkach
ü
zawartość czynnika aktywnego narkotycznie Delta 9 THC
|
ü
brązowo-zielone liście
ü
mieszanka suchych liści i kwiatostanów |
Haszysz |
ü
jest żywicą konopi indyjskiej
ü
nie jest produkowany
w Polsce
ü
zawartość czynnika aktywnego narkotycznie
-Delta 9 THC :12-18%
|
ü
brązowe czarne kulki
ü
kostki
ü
cienkie paski |
Olej haszyszowy |
ü
jest produktem pochodzącym z konopi indyjskiej
ü
głównie uzależnia psychicznie
ü
nie rozpuszcza się w wodzie
|
ü
gęsta lepka ciecz, barwy czarnej
z zielonymi przebłyskami |
Środki wziewne
i rozpuszczalniki |
ü
legalne środki chemiczne, np. kleje, smary, rozpuszczalniki -
stosowane w życiu codziennym
ü
popularne z uwagi na niską cenę i łatwość dostępu
ü
odurzanie się oparami
|
ü
ciecze o różnej konsystencji
i zabarwieniu charakteryzujące się
intensywnym zapachem, gazy |
Konsekwencje zdrowotne przyjmowania wybranych narkotyków
-
najbardziej popularnych wśród młodzieży:
Rodzaj narkotyku
|
Objawy początkowe |
Objawy długotrwałe branie narkotyków |
Amfetamina |
v
euforia, duży przypływ energii, brak potrzeby snu, brak apetytu,
agresja, rozszerzenie źrenic, wysoka samoocena |
v
bezsenność, wychudzenie, zmiany nastroju, stany depresyjne z myślami
samobójczymi, wielomówność, drżenie kończyn, wymioty, rozszerzenie
źrenic, wysypka , halucynacje, lęki, psychozy , śpiączka i śmierć
|
Ecstazy |
v
podniecenie, zwiększona energia , odporność na sen i zmęczenie, bóle
głowy |
v
niepokój, depresja, paranoja, obniżenie sprawności intelektualnej,
mania prześladowcza, nieodwracalne zmiany mózgu, zaburzenia pracy
nerek i wątroby
|
Kokaina,
Crack, |
v
euforia, pewność siebie, brak potrzeby snu, wzrost aktywności,
rozszerzenie źrenic, wytrzeszcz gałek ocznych, katar, ból gardła,
pociąganie nosem |
v
wyniszczenie organizmu, stany depresyjne , tendencje samobójcze,
urojenia prześladowcze, omamy, wybuchy agresji, bezsenność,
drgawki, przemiennie brak apetytu i wzrost łaknienia,, upośledzenie
funkcji oddychania, impotencja, utraty przytomności, śmierć
w wyniku przedawkowania
|
LSD |
v
zaburzenia koordynacji ruchowej, drżenie mięśni, rozszerzenie źrenic,
mdłości, omamy wzrokowe
|
v
omamy z napadami lęku, apatia, agresja, depresja, nawroty doznań
nawet po długim czasie od zaprzestania bania środka
|
Marihuana, haszysz,, olej haszyszowy |
v
euforia połączona
z wielomównością, przekrwienie gałek ocznych, nadwrażliwość zmysłów,
kaszel zaburzenia koordynacji ruchowej |
v
wychudzenie, zaburzenia snu, przewlekłe zapalenie krtani
i oskrzeli, apatia, trudności z koncentracją, zamienność nastrojów,
stany depresyjne
i lękowe
|
Opium,
morfina, heroina |
v
euforia, niepokój ruchowy, osłabienie reakcji na światło, brak
apetytu, zwężenie źrenic, obniżenie ciśnienia krwi
|
v
uszkodzenia wątroby, zakażenie wirusem HIV i żółtaczki, śpiączka
i śmierć w wyniku przedawkowania |
Rozpuszczalniki i środki wziewne |
v
brak koordynacji ruchowej, agresja, rozszerzenie źrenic, kichanie,
krwawienie
z nosa, mdłości, wymioty , biegunki |
v
przekrwienie spojówek, zaburzenia pamięci, niepokój, przygnębienie,
zaburzenia snu, oczopląs, osłabienie mięśni, agresja, nieodwracalne
uszkodzenia mózgu
|
Narkotyki a prawo:
Kwestie związane z narkotykami w Polsce
reguluje ustawa
o
przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997r.
(Dz. U. z
dnia 19 września 2005r., Nr 179, poz. 1485 z późn. zm.)
Należy pamiętać, że nieletni, który ukończył 13 rok życia odpowiada
prawnie za własne czyny i odpowie przed Sądem Rodzinnym i Nieletnich.
Zgodnie z wymienioną powyżej ustawą zabronione jest :
Ø
posiadanie każdej ilości narkotyków,
Ø
rozprowadzanie narkotyków ( handel nimi dla zysku),
Ø
namawianie, nakłanianie innych do zażycia narkotyków,
Ø
częstowanie – udzielanie narkotyków innym,
Ø
produkcja,
Ø
przywóz (przemyt) narkotyków do Polski,
Ø
wywóz narkotyków z Polski do innego kraju.
Osoby nieletnie uzależnione od
narkotyków wcześniej wchodzą w konflikt
z
prawem niż pijące alkohol. Jest to spowodowane faktem, że narkotyki
uzależniają 460 razy szybciej od alkoholu i dotkliwiej degenerują organizm
człowieka. Wywołują tak silną potrzebę przyjęcia środka, że narkoman
wszelkimi sposobami dąży do zdobycia pieniędzy na ich zakup. Trak więc
normą jest okradanie najbliższych, kradzieże sklepowe, włamania do aptek,
rozboje, napady, prostytuowanie się itd. Tym sytuacjom towarzyszą również
zachowania świadczące o demoralizacji: ucieczki z domu, wagary szkolne,
związanie się z grupami przestępczymi głownie dilerami narkotyków.
Praktyczne rady – jak odmówić gdy ktoś częstuje alkoholem
lub
narkotykami:
Jeżeli znajdziemy się w trudnej
sytuacji polegającej na tym, że ktoś zaproponuje alkohol lub narkotyki,
pamiętać należy że :
Ø
zawsze i każdemu możemy zdecydowanie odmówić, ponieważ mamy
do tego prawo i nikt nie może nas
zmuszać do robienia czegoś wbrew naszej woli - wtedy najlepiej jest
powiedzieć – nie, dziękuję,
Ø
jeśli, ktoś naciska, lub obawiamy się represji, odrzucenia grupy,
wyśmiania a nawet zarzucenia donosicielstwa , możemy zastosować tak zwany
wybieg - fortel polegający na obróceniu całej sytuacji w żart, możemy na
przykład powiedzieć, że: ten alkohol nam nie smakuje, wczoraj za dużo
wypiłem i boli mnie głowa, jestem na odwyku swoje już wypiłem, lepsza
jazda jest po kwasie, amfa mnie nie rusza,
chyba macie trefny towar nie będę
ryzykować.
|