|
NIKOTYNIZM |
|
Palenie tytoniu stało się masowym zjawiskiem na początku XX wieku. Dopiero w 1950 roku amerykańscy lekarze odkryli, że palenie jest główną przyczyną wzrastającej liczby zgonów. Od tamtej pory liczba palaczy w Ameryce stale się zmniejsza. Moda na nie palenie zaczyna docierać do Polski. Każdy chce być modny i akceptowany społecznie lecz również zdrowy. Szpitale, szkoły, restauracje, coraz więcej zakładów pracy i prywatnych domów w Polsce staje się miejscami wolnymi od dymu nikotynowego. Palenie papierosów jest jednak w dalszym ciągu, jednym z najczęstszych uzależnień spotykanych wśród młodzieży. Każdego dnia na świecie ok. 4,5 tys. dzieci w wieku 12 – 17 lat zaczyna palić papierosy. W Polsce codziennie zaczyna palić około 500 nieletnich chłopców i dziewcząt a rocznie próbuje palenia ok. 180.000 dzieci. Szacuje się, że dzieci w Polsce wypalają rocznie od 3 do 4 mld. sztuk papierosów. Papierosy są jedynym legalnie sprzedawanym środkiem rakotwórczym na świecie. Szerzenie się nikotynizmu wśród dzieci i młodzieży wskazuje, że skuteczność obecnych antynikotynowych działań jest niezadowalająca. Stwierdzono, że dzieci i młodzież są mniej podatni na ogólne kampanie, adresowane do całego społeczeństwa. Równocześnie reklamy papierosów, są adresowane głównie do młodych ludzi a kierowane do nich informacje antynikotynowe nie są dostatecznie przekonujące. W myśl zasady, że łatwiej zapobiegać uzależnieniom niż je leczyć, w szkole zostaną podjęte działania profilaktyczne.
Profilaktyka to działanie , które ma na celu zapobieganie pojawieniu się lub rozwojowi niekorzystnego zjawiska. Jest też jednym ze sposobów reagowania na zjawiska społeczne, które oceniamy jako szkodliwe i niepożądane. Zgodnie z takim rozumieniem poprzez pojęcie profilaktyki możemy rozumieć także postępowanie zapobiegające różnorodnym problemom, które towarzyszą używaniu substancji psychoaktywnych np. środków odurzających tj. narkotyki, alkohol lub nikotyna . Nikotynizm – polega na przewlekłym używaniu tytoniu, oznacza uzależnienie od nikotyny.
Czasem jest to ciekawość, czasem chęć zrobienia czegoś zabronionego, niektórym wydaje się, że palenie oznacza dorosłość. W wielu przypadkach rozpoczęcie palenia wiąże się z presją środowiska palących kolegów, rodzeństwa czy rodziców. Istotnego wsparcia dostarczają reklamy dowodzące, że palenie jest „cool”. Kiedy pierwszy raz sięga się po papierosa, palenie wydaje się obrzydliwe – dym gryzie w gardło, pojawia się kaszel, płuca próbują się bronić - nasz organizm jest mądry i rozpoznaje, że jest zatruwany.
Zanim powstanie papieros, do tytoniu dodaje się wiele aromatów, a także substancji konserwujących, często o nieznanym, utajnionym przez producentów składzie chemicznym. Na przykład specjalne sole powodują, że papieros stale się tli, amoniak zmieniając pH, biologicznie uaktywnia nikotynę, cukier i lukrecja poprawiają smak, a gliceryna dłużej zachowuje świeżość tytoniu. Tak chemicznie „spreparowany” papieros dostarcza palaczowi substancji uzależniającej – nikotyny oraz 4tys. innych toksycznych związków chemicznych, w tym 40 substancji o działaniu rakotwórczym.
Biologiczne działanie wielu substancji toksycznych i rakotwórczych oraz uzależniająca, narkotyczna natura nikotyny zawartej w tytoniu sprawiają, że palenie papierosów jest jednym z najważniejszych czynników zagrożenia ludzkiej populacji.
Wchłanianie dymu tytoniowego zachodzi głównie w układzie oddechowym, a także w przewodzie pokarmowym jako rezultat połykania m.in. śliny. Składniki dymu przenikają do krwiobiegu i są rozprowadzane po całym organizmie. Zły wpływ dymu tytoniowego obserwowany jest nie tylko w obrębie jamy ustnej czy płuc, ale także we wszystkich innych narządach, np. w pęcherzu moczowym, trzustce, narządach rodnych itp. Wykazano również zaburzenia funkcjonowania narządu wzroku i uszkodzenia formującego się płodu.
MÓZG: Wiele przypadków naczyniopochodnego udaru mózgu może być wiązanych z wcześniejszym paleniem tytoniu. Przyczyną jest tutaj udowodniony wpływ palenia tytoniu na rozwój miażdżycy naczyń krwionośnych. Sporo prac jednocześnie przedstawia dowody na to, iż u palaczy tytoniu rzadziej występuje choroba Parkinsona. Może to jednak być spowodowane faktem, że palacze tytoniu nie dożywają zazwyczaj wieku, w którym pojawiają się pierwsze objawy choroby Parkinsona.
SERCE I NACZYNIA KRWIONOŚNE: U mężczyzn, którzy zaczęli palić przed 15 rokiem życia i palili 15 - 24 papierosów dziennie, ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej jest 10 - krotnie większe. Palacze tytoniu dwukrotnie częściej niż niepalący umierają na zawał mięśnia sercowego. Także u osób niepalących, ale wdychających dym ulatniający się z ognika papierosa (tzw. boczny strumień) w istotny sposób wzrasta ryzyko chorób serca i płuc (tzw. palacze bierni).
PŁUCA: Palacze tytoniu 20-krotnie częściej umierają z powodu rozedmy płuc i przewlekłego zapalenia oskrzeli (PZO) niż osoby niepalące. Wśród 10 chorych na raka płuc 9 paliło papierosy. Palenie tytoniu wykazuje istotny związek i w dużym stopniu zwiększa ryzyko wystąpienia wszystkich głównych typów histologicznymi raka płuc, jakkolwiek w przypadku raka gruczołowego ryzyko to jest relatywnie niższe niż przy innych typach histologicznych raka. Ryzyko wystąpienia raka płuc w znaczący sposób rośnie wraz z długością okresu palenia tytoniu dla wszystkich typów raka płuc. Istnieją dowody na to, iż palenie tytoniu jest jednym z istotniejszych czynników usposabiających do wystąpienia gruźlicy układu oddechowego.
NERKI I PĘCHERZ MOCZOWY: Istnieje udowodniony związek pomiędzy paleniem tytoniu a zapadalnością na raka pęcherza moczowego i nerki. Ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego u palaczy jest przeciętnie 5 razy większe niż u osób niepalących i zależy od ilości wypalanych papierosów. Przy czym to podwyższone ryzyko w stosunku do palących kobiet jest relatywnie niż u mężczyzn, ale różnica ta może wynikać z mniejszej ilości palących kobiet w stosunku do palących mężczyzn. W niektórych badaniach aż 50% przypadków raka pęcherza moczowego u mężczyzn i 25% u kobiet było związanych z paleniem tytoniu. Niektóre z badań wykazały ponadto większą zapadalność na raka gruczołowego nerki (adenocarcinoma) u palaczy tytoniu w porównaniu do osób niepalących.
ŻOŁĄDEK I DWUNASTNICA: Palenie tytoniu pełni istotną rolę w powstawaniu zarówno wrzodu żołądka jak i dwunastnicy. Prowadzone badania naukowe wykazały istotną dodatnią zależność pomiędzy czasem palenia tytoniu a pojawieniem się ww. chorób. Ryzyko wystąpienia raka żołądka jest wyższe u palaczy tytoniu o około 1,5 razy.
JELITA: Oczywiście nie można powiedzieć, iż bezpośrednią przyczyną powstawania przepukliny pachwinowej jest palenie tytoniu. Istnieje jednak związek pomiędzy występowaniem przepukliny a silnym kaszlem, towarzyszącym przewlekłemu zapaleniu oskrzeli. Przyczyną przewlekłego zapalenia oskrzeli jest natomiast w wielu przypadkach właśnie palenie tytoniu.
TYTONIOWA TWARZ: Palenie tytoniu nie tylko naraża nas na utratę zdrowia, ale i pogarsza wygląd skóry. Wcześniej występują zmarszczki, opóźnia się gojenie ran, zaostrza stan wielu schorzeń skóry (np. trądzika oraz łuszczycy). Pierwsze zmiany na skórze palaczek opisane zostały już w 1856 roku. Dzisiaj dermatolodzy mówią o "tytoniowej twarzy" - łatwej do rozpoznania już na pierwszy rzut oka.
Mechanizm działania palenia tytoniu na skórę twarzy: Na skutek przenikania do skóry substancji zawartych w dymie obniża się zawartość witamin A, C i E. Tymczasem te właśnie witaminy wśród rozlicznych zadań, jakie mają do spełnienia, chronią skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Bez tych ważnych utleniaczy skóra traci elastyczność i maleją szanse na jej regenerację. Dym może obniżać poziom estrogenów, a przez to wpływać na wysuszenie skóry, w której drastycznie zmniejsza się ilość włókien kolagenowych. Te wszystkie procesy prowadzą do powstawania przedwczesnych zmarszczek i pogłębiania już istniejących. To dotyczy także mężczyzn, ale u kobiet zmiany mają gwałtowniejszy przebieg i są bardziej widoczne. Zapalenie papierosa skraca skurcz naczyń krwionośnych, a kurczenie naczyń ogranicza dopływ do nich składników odżywczych. Nawet, jeżeli organizm ma ich pod dostatkiem, to "zasłona dymna" nie pozwoli na maksymalne ich wykorzystanie. Trzy schorzenia skóry: trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty, łuszczyca bardzo lubią składniki dymu tytoniowego.
1. Od momentu wchłonięcia dymu nikotynowego przez Palacza nikotyna zawarta w dymie dociera do mózgu w ciągu kilku sekund. 2. Nikotyna pobudza wydzielanie dopaminy – uznanej za substancję odpowiedzialną za doznawanie przyjemności związanej z paleniem. 3. Nikotyna oddziałuje także na noradrenalinę – substancję wpływającą na ożywienie i pobudzenie aktywności organizmu. 4. W momencie przerwania palenia poziom dopaminy i noradrenaliny spada. Palacz nie odczuwa już przyjemności lecz doznaje przykrych objawów abstynencji. 5. Palacz sięga po następnego papierosa aby złagodzić objawy abstynencji i ponownie odczuwać przyjemność. Z czasem mózg osoby palącej przyzwyczaja się do działania nikotyny i w ten sposób palacz uzależnia się od niej.
Na całym świecie tytoń powoduje blisko 3,5 miliona przedwczesnych zgonów rocznie. Co 12 sekund wskutek palenia papierosów umiera jedna osoba. W Polsce ok. 100.000 zgonów ma bezpośredni związek z negatywnymi skutkami palenia tytoniu, przy czym ok.60% dotyczy osób w wieku 35 – 69 lat. Palenie zabija jednego na dwóch palaczy. Obliczono że przeciętna 25 – letnia osoba, która wypala 10 papierosów dziennie, skraca swoje życie o cztery i pół roku. Palenie papierosów prowadzi do uzależnienia. Mechanizm psychicznego i fizycznego uzależnienia od tytoniu przypomina uzależnienie od alkoholu i narkotyków. Zespół uzależnienia od tytoniu jest chorobą – wymaga leczenia, udziału lekarzy i innych pracowników ochrony zdrowia. |
